KOJE METODE PSIHOTERAPIJE POSTOJE?

Postoji nekoliko glavnih metoda psihoterapije:

• Psihoanaliza – prva praksa koja je nazvana psihoterapijom. Potstiče verbalizaciju svih pacijentovih misli, uključujući slobodne asocijacije, maštanja, snove, od kojih analitičar oblikuje narav nesvesnih sukoba koji uzrokuju simptome kod pacijenta, te karakterne probleme.

• Kognitivna bihevioralna – temelji se na spoznajama, pretpostavkama, verovanjima i ponašanjima, a ima za svrhu uticaj na negative emocije koje se tiču netačne procene događaja.

• Psihodinamična psihoterapija – oblik dubinske psihologije, čije je primarno težište otkriti nesvesni sadržaj psihe klijenta u nastojanju da olakša psihičku napetost. Iako ima korene u psihoanalizi, psihodinamična terapija teži kratkoći i slabijem intenzitetu od tradicionalne psihoanalize.

• Egzistencijalna psihoterapija – temelji se na egzistencijalnom verovanju da su ljudska bića sama na svetu. Ta usamljenost uzrokuje osjećaje besmisla, koji se mogu prevladati samo stvaranjem sopstvenog sistema vrednosti i značenja.

• Humanistička psihoterapija – nastala je kao reakcija na biheviorizam i psihoanalizu i stoga je poznata kao Treća sila u razvoju psihologije. Izričito se bavi humanim kontekstom razvoja osobe s naglaskom na subjektivno značenje, odbijanje determinizma, te brigom oko pozitivnog rasta više nego oko patologije. Ističe urođenu sklonost čoveka da svoje sposobnosti dovede do maksimuma, dakle njegovu ‘sklonost samoostvarenju’. Zadatak humanističke terapije je stvoriti odnosnu atmosferu, u kojem se ova sklonost može razvijati.

• Kratka terapija – krovni termin za niz psihoterapijskih pristupa. Razlikuje se od drugih psihoterapijskih škola po tome što naglašava (1) usresređenost na određeni problem i (2) direktnu intervenciju. Više se temelji na rešenju nego na problemu. Manje se bavi time što je uzrokovalo problem nego s činiocima koji ga održavaju i sprečavaju promenu.

• Sistemska psihoterapija – obraća se ljudima ne na ličnom nivou, što je često u središtu drugih oblika terapije, nego ljudima u odnosu, rešavajući interakciju u grupama, njihove matrice i dinamiku (uključuje porodičnu terapiju i bračno savetovanje)

• Somatska psihoterapija – takođe se naziva telesnom psihoterapijom i područje je u kojem terapeut koristi dodir kao deo terapijskog procesa.

• Transpersonalna psihoterapija je škola koja proučava transpersonalnu, transcedentnu ili duhovnu stranu ljudskog iskustva.

• Hipno-psihoterapija – obavlja se na pacijentu koji je pod hipnozom.

• Psihodrama/Terapija dramatizacijom – istražuje probleme, pitanja, snove i najviše ljudske težnje grupnom igrom drame.

Opširnije

• Psihoanaliza

Psihoanalizu je krajem 19. veka razvio Sigmund Freud. Njegova terapija istražuje dinamičan rad uma koji se sastoji od tri dela: hedonistički id (nemački: das Es, “ono”), racionalni ego (das Ich, “Ja”), i moralni superego (das Überich, “više Ja”). Budući da se većina ovih dinamika pojavljuje izvan ljudske svesti, freudeovska psihoanaliza nastoji dokučiti nesvesno različitim tehnikama, uključujući tumačenje snova i slobodnu asocijaciju. Freud je smatrao da na stanje nesvesnog uma duboko utiču iskustva iz detinjstva. Osim rešavanja obrambenih mehanizama koje koristi preopterećeni ego, njegova psihoterapija rešava i fiksacije, te druga pitanja, prodirući duboko u klijentovu mladost i tako pruža psihološku pomoć pojedincu.

Druge psihodinamične teorije i tehnike razvile su se i koristili su ih psihoterapeuti, psiholozi, psihijatri, savetnici za lični rast, profesionalni terapeuti i socijalni radnici. Razvile su se i tehnike grupne psihoterapije. Ponašanje je često cilj rada, no brojni pristupi obuhvataju i rad sa osećajima i mislima. To pogotovo vredi za psihodinamične škole psihoterapije, koje danas uključuju jungovsku terapiju i psihološku dramu, kao i psihoanalitičke škole. Drugi pristupi usresređuju se na vezu između uma i tela i pokušavaju prodreti u dublje slojeve psihe manipulacijom tela. Primeri za to su Rolfing, bioenergetska analiza i posturalna integracija.

• Gestalt psihoterapija

Gestalt psihoterapija je velika prekretnica u psihoanalizi. U ranim fazama zvala se „psihoterapijom koncentracije“ po osnivačima Fredericku i Lauri Perls. Međutim, mešavina uticaja raznih teorija najbolje se organizovala oko rada gestaltističkih psihologa; tako se do vremena objavljivanja knjige Gestalt terapija, zanos i rast ljudske ličnosti (Perls, Hefferline i Goodman), pristup već prepoznavao kao “Gestalt terapija”.

Gestalt psihoterapija na vrhu je četiri stepena nosača teorije: fenomenološka metoda, dijaloški odnos, strategija teren-teorija i sloboda eksperimentisanja. Neki je smatraju egzistencijalnom fenomenologijom, dok su je drugi opisali kao fenomenološki biheviorizam. Gestalt psihoterapija je humanistički, holistički i iskustveni pristup koji se ne oslanja samo na pričanje, nego olakšava osveštavanje u različitim životnim kontekstima, polazeći od razgovora o relativno dalekim situacijama do delovanja i direktnog, neposrednog iskustva.

• Grupna psihoterapija

Terapijsko korišćenje grupa u savremenoj kliničkoj praksi datira do početka 20. veka, kada je američki pulmolog Pratt iz Bostona opisao sastavljanje grupa od 15-20 pacijenata obolelih od tuberkuloze koji nisu primljeni na lečenje u sanatorijum. Termin grupne psihoterapije prvi put je upotrebio Jacob L. Moreno 1920. godine, čiji je glavni doprinos bio razvoj psihološke drame, u kojoj su korišćene grupe glumaca i publike za ispitivanje individualnih problema dramskim prikazom pod vođstvom režisera. Više analitičko i istraživačko korišćenje grupa u bolničkom i ambulantnom okruženju uveo je evropski psihoanalitičar koji je emigrirao u SAD – Paul Schilder, koji je izlečio nekoliko teško neurotičnih i blago psihotičnih pacijenata u malim grupama u bolnici Bellevue u New Yorku. Moć grupa najsnažnije je prikazana u Britaniji tokom 2. svetskog rata, kad je nekoliko psihoanalitičara i psihijatara dokazalo vrednost grupnih metoda pri odabiru oficira tokom regrutacije za rat. Priliku za vođenjem vojne psihijatrijske jedinice imalo je nekoliko pionira, pogotovo Wilfred Bion i Rickman, uz S. H Foulkesa, Mainea i Bridgera. Northfield bolnica u Birminghamu dobila je ime po ‘Northfield eksperimentima’, što je nakon rata bio podsticaj za razvoj socijalne psihoterapije, odnosno pokreta terapijske zajednice, te korišćenje manjih grupa za lečenje neurotskih poremećaja i poremećaja ličnosti.

• Kognitivna bihevioralna psihoterapija

Kognitivna bihevioralna psihoterapija usresređuje se na promenu svakodnevnih misli i ponašanja, u svrhu pozitivnog uticaja na emocije. Psihoterapeut pomaže klijentima da prepoznaju pogrešno razmišljanje i uči ih kako da zamene nezdrave misli realnijim. Taj pristup uključuje Dijalektičku bihevioralnu terapiju.

• Bihevioralna psihoterapija i biheviorističko psihološko savetovanje

Bihevioralna terapija bavi se modifikacijom ponašanja i pomaže klijentima u postizanju ciljeva. Taj pristup temelji se na načelima teorije učenja koja uključuje prilagođavanje operatora i ispitanika, pri stvaranju područja primenjene analize ponašanja ili promene ponašanja. Taj pristup uključuje Terapiju prihvaćanja i posvećenosti, Funkcionalno-analitičku psihoterapiju i Dijalektičku bihevioralnu terapiju. Ponekad se integriše sa kognitivnom psihoterapijom čineći kognitivnu bihevioralnu psihoterapiju.

• Narativna psihoterapija

Narativna psihoterapija posvećuje pažnju „dominantnoj priči“ svake osobe pomoću psihoterapijskih razgovora, koji mogu sadržavati i istraživanje ideja koje ne pomažu, te način na koji je do njih došlo. Ako klijent smatra da mu to pomaže, i da na taj način dobija psihološku pomoć i potporu, mogu se istražiti i mogući društveni i kulturni uticaji.

• Integrativna psihoterapija

Integrativna psihoterapija je pokušaj kombinovanja ideja i strategija iz više od jednog teoretskog pristupa. Ti pristupi podrazumevaju mešanje temeljnih uverenja i kombinovanje testiranih tehnika. Oblici integrativne psihoterapije su: Multimodalna psihoterapija, Transteorijski model, Klinička psihodinamika, Sistemski odabir terapijskih postupaka, Kognitivna analitička psihoterapija, Model unutrašnjih porodičnih grupa i Multiteorijska psihoterapija. U praksi, većina iskusnih psihoterapeuta vremenom razvije sopstveni integrativni pristup.

• Hipno psihoterapija

Hipnoterapija je psihoterapija koja se obavlja na pacijentu koji je pod hipnozom. Hipnoterapija se često primenjuje u svrhu promene ponašanja neke osobe, njenog emocionalnog sadržaja, stavova, kao i niza stanja koja uključuju disfunkcionalne navike, teškoće, bolesti uzrokovane stresom, upravljanje boli i lični razvoj.