ŠTA PREDSTAVLJA PSIHIČKA TRAUMA I ŠTA JE TO POSTTRAUMATSKI STRESNI POREMEĆAJ
Pojam trauma (grčki: rana) figurativno se može shvatiti kao “mentalna povreda” koja se može dogoditi kada su psiholoski zaštitni mehanizmi pogođene osobe preopterećeni traumatičnim iskustvom. Događaji poput ozbiljnih nesreća, bolesti i prirodnih katastrofa, ali i iskustva značajnog psiholoskog, fizičkog i seksualnog nasilja, kao i teška iskustva gubitka i zanemarivanja obično se nazivaju traumatiziranjem.
U svakodnevnom govoru se izraz trauma često koristi u vezi sa najrazličitijim bolnim i opterećujućim incidentima kako bi ukazao na posebno psihičko opterećenje kod pogođene osobe.
Posttraumatični stresni poremećaj (PTBS) je moguća posledica jednog ili više traumatski iskustava, kao na primer iskustvo telesnog ili seksualnog zlostavljanja, silovanje, fizički napadi, otmice, teroristički napadi, rat, zatočeništvo, politički progon, mučenje, boravak u konzentrazionom logoru, prirodne katastofe, (soabraćajne) nesreće, diagnoze životnougrožavajućih oboljenja, koje pogađaju jednu osobu ili ta osoba doživljava traumu kao svedok dešavanja kod neke treće osobe. U mnogo slučaja dolazi do osećaja bespomoćnosti pogođene osobe.
Klinička slika PTBS:
- Nasilne i opterećujuće misli i sećanja na traumu (intruzije), Flashbacks, noćne more ili rupe u sećanju (parcijalna Amnezija)
- Simptomi razdražljivosti (poremećaji sna, uplašenost, nervoza, affektivna labilnost, smetnje u koncentraciji). Osobe s PTSP-om mogu često postati naglo razdražljive i eksplozivne s nekontrolisanim i prenaglašenim ispadima ljutnje.
- Izbegavanje stimulusa koja potsećaju na traumu (osoba stalno izbegava činjenice vezane za traumu – nastoji da izbegne misli, osećanja ili razgovore, mesta i osobe koje podsećaju na traumu)
- Emocionala otupelost, povlačenje u sebe, gubitak interesovanja
Simptomi PTBS-a mogu da se pojave direktno nakon traumatičnog iskustva, uglavnom u prvih šest meseci, nekada čak odloženo i nakon više godina.
Epidemoilogija
Učestalost PTBS je zavisno od vrste traume:
| 50% | Nakon silovanja |
| 25% | Nakon fizičkog nasilja |
| 50% | Kod žrtava rata, progona |
| 10% | Nakon saobraćajnih nesreća |
| 10% | Kod teških telesnih oboljenja (srčani udar, karcinomi…) |
PTBS je vrlo često praćen ostalim psihički poremećajima kao što su na primer strahovi, depresija, disozijativni poremećaji, bolesti zavisnosti…
Terapija PTBS-a
Prve mere:
- Uspostvljanje sigurnog okruženja žrtve i zaštita od dalje traumatizivanja
- Organizovanje psihosozijane podrške
- Što pre stupiti u kontakt sa psihoterapeutom!
Uloga kvalifiziranog psihoterapeuta je da sa žrtvom “obradi” traumu kroz koju je žrtva prosla. U lečenju PTBS se mogu koristiti lekovi takozvana farmakoterapija u koju se ubrajaju antidepresivi, lekovi za ublažavanje strahova (anksiolitici) i drugih lekovi kao i socioterapija (metoda lečenja koja se sprovodi u grupi s naglaskom na vežbanje interpersonalnih veština i razvijanja boljih mehanizama prilagođavanja za život u svakodnevici). Kombinacijom navedenih načina lečenja postižu se najbolji rezultati. Lečenje se može sprovoditi u bolnici, dnevnoj bolnici i van bolnice, ali preporučuje se izbegavanje bolničkog lečenja kad god je to moguće.